Van Overleven naar Leven: De Spirituele Taal van Primitieve Reflexen

De oeroude schakels in ons lichaam: wat primitieve reflexen ons vertellen over vermoeidheid, energie en bewustzijn

In het menselijk lichaam leven oeroude krachten. Krachten die niet gevormd zijn door gedachten, overtuigingen of opvoeding — maar die ontstaan zijn in de meest kwetsbare, vormende fase van ons bestaan: vóór onze geboorte. Daar, in de vloeibare duisternis van de baarmoeder, ontkiemen de eerste reflexen van het mens-zijn. Niet als bewuste keuzes, maar als instinctieve reacties die het embryo helpen overleven, groeien, evolueren.

Deze zogenaamde primitieve reflexen vormen de eerste communicatie tussen lichaam en wereld. Ze vertellen het lichaam wanneer het moet grijpen, zuigen, draaien, schrikken of spartelen. Ze vormen het fundament van onze motorische, neurologische en emotionele ontwikkeling. Ze zijn als een oeroude taal van beweging en reactie, geprogrammeerd om ons veilig door de eerste levensfasen te loodsen.

Normaal gesproken verdwijnen deze reflexen vanzelf naarmate het brein zich verder ontwikkelt. Zodra de hogere hersendelen — met name de frontale kwabben — rijpen, wordt de controle over het lichaam verfijnder, bewuster, meer afgestemd op de omgeving. De primitieve reflexen worden dan gedeactiveerd, zoals een oud script dat zijn werk heeft gedaan en rustig mag afsluiten.

Maar wat als dat niet gebeurt?

Wat als die vroege overlevingsreflexen op de achtergrond actief blijven, als een verborgen stroom die het lichaam onbewust blijft aanzetten tot alertheid, verdediging of spanning?

Dan ontstaat er iets fascinerends én verontrustends: het lichaam blijft onbewust functioneren alsof het nog steeds in gevaar is — zelfs als er ogenschijnlijk niets aan de hand is. Dit kan leiden tot onverklaarbare vermoeidheid, overprikkeling, slaapproblemen, innerlijke onrust, een gespannen lijf, angst, en een gevoel van altijd ‘aan’ staan. Veel mensen leven jarenlang met zulke symptomen zonder te beseffen dat hun lichaam misschien nog altijd reageert vanuit een reflex die daar nooit voor bedoeld was.

In deze blog duiken we diep in de wereld van deze vergeten mechanismen. We onderzoeken wat primitieve reflexen werkelijk zijn, waarom ze bestaan, en wat het betekent als ze actief blijven in het volwassen lichaam. We belichten niet alleen de neurologische en fysieke kant van het verhaal, maar ook de energetische en zelfs spirituele dimensie van deze reflexen — want niets in het lichaam staat los van de ziel.

We vragen ons af:
Wat gebeurt er als een reflex uit de baarmoeder nog altijd de toon zet in een volwassen leven?
Wat is de relatie tussen een actieve reflex en het zenuwstelsel dat in constante stress verkeert?
Hoe beïnvloedt dit de energiebalans, het hormonale systeem en onze staat van bewustzijn?
En bovenal: hoe kunnen we deze reflexen herkennen, er liefdevol mee werken, en het lichaam bevrijden uit de sluimerstand van overleving?

Deze blog is geschreven als een uitnodiging tot zelfonderzoek — niet via het hoofd, maar via het lichaam. Een pad terug naar ontspanning, terug naar het voelen van veiligheid, terug naar de levenskracht die ontstaat als het lichaam eindelijk mag uitademen. En daarmee misschien ook een pad naar dieper contact met je ziel.

Welkom in de wereld van de primitieve reflexen — de stille, maar krachtige schakels tussen lichaam en geest, tussen verleden en heden, tussen instinct en bewustzijn.

Wat zijn primitieve reflexen?

Diep in het lichaam — nog vóór de eerste bewuste ademhaling, vóór taal, vóór zelfbesef — ligt een programma opgeslagen dat de mens helpt overleven vanaf het allereerste begin. Dit programma bestaat uit een reeks primitieve reflexen: automatische, aangeboren reacties van het zenuwstelsel die al in de baarmoeder actief worden, nog vóórdat het rationele of bewuste brein tot ontwikkeling komt.

Primitieve reflexen zijn niet willekeurig; ze zijn de uitdrukking van een oeroude intelligentie in het lichaam. Ze vormen als het ware een innerlijke handleiding voor het leven, geschreven in bewegingen en spierreacties. Ze zorgen ervoor dat de pasgeborene kan reageren op prikkels uit de omgeving, zich kan voeden, beschermen, oriënteren en ontwikkelen. Deze reflexen zijn evolutionair ontstaan in de meest pure vorm van overleven en groei.

Elke primitieve reflex heeft een specifieke en diepzinnige functie:

De Moro-reflex, ook wel de schrikreflex genoemd, wordt geactiveerd bij plotselinge veranderingen of schrik. Het lichaam spreidt de armen, ademt diep in en maakt zich klaar voor actie. Dit is de reflex van alarmering, van acute overleving. Bij baby's is deze reflex essentieel om gevaar te signaleren. Spiritueel gezien symboliseert de Moro-reflex de eerste confrontatie met 'de ander' — het onbekende, het externe — en het verlangen naar bescherming.
De tepelzoekreflex (rooting reflex) en de zuigreflex zijn cruciaal voor de eerste voeding. Zodra de wang of mondhoek van een baby wordt aangeraakt, draait het hoofd in die richting en begint het automatisch te zuigen. Deze reflexen verbinden het kind met de bron van leven: de moeder. Op energetisch niveau staan deze reflexen symbool voor het vermogen om te ontvangen, om verbinding aan te gaan met voeding, liefde en veiligheid.
De palmaire grijpreflex laat de baby instinctief alles vastgrijpen wat de handpalm raakt. Deze reflex bevordert hechting met de verzorger en de eerste motorische ontwikkeling. Het is een reflex van verbinding én controle. Spiritueel raakt deze reflex aan de fundamentele vraag: mag ik vasthouden? Mag ik gedragen worden?
De Galant-reflex, die de baby laat buigen bij aanraking van de rug, is essentieel om het geboortekanaal door te kunnen bewegen. Deze reflex begeleidt letterlijk de eerste reis van het leven: de geboorte. Hij is dus niet alleen fysiek, maar ook symbolisch — de beweging van binnen naar buiten, van duisternis naar licht, van zijn naar worden.
De glabellareflex (het automatisch knipperen van de ogen bij herhaald tikken tussen de wenkbrauwen) en de voetzoolreflex zijn betrokken bij neurologische rijping, oriëntatie en latere balansfuncties. Ze helpen het lichaam om grenzen, ritme en coördinatie te leren. Op een dieper niveau kunnen deze reflexen ons iets vertellen over prikkelverwerking, persoonlijke ruimte en zelfregulatie.

Al deze reflexen worden aangestuurd door de hersenstam, het oudste en meest primitieve deel van ons brein. Dit deel van het zenuwstelsel wordt soms ook wel het "reptielenbrein" genoemd — een evolutionair erfstuk dat we delen met reptielen en andere gewervelden. De hersenstam is gericht op directe overleving: het reguleert ademhaling, hartslag, spierspanning en reflexmatige reacties. Hier wordt niet gedacht, gekozen of gewikt — hier wordt gereageerd.

Het reptielenbrein kent geen tijd. Het maakt geen onderscheid tussen vroeger en nu. Wanneer een primitieve reflex actief blijft, zelfs decennia na de geboorte, dan reageert het lichaam alsof het nog steeds in een staat van eerste overleving verkeert — alsof het nog steeds baby is. En dat kan grote gevolgen hebben voor energieverdeling, innerlijke rust, gezondheid, en zelfs voor spirituele groei.

Want hoe kan een ziel zich volledig belichamen, als het lichaam nog steeds in een automatische verdedigingsmodus staat?
Hoe kan iemand tot diepe rust of meditatie komen, als de hersenstam onbewust signalen blijft uitzenden van dreiging?

Primitieve reflexen zijn dus niet alleen neurologische mechanismen, maar ook energetische sleutels. Sleutels tot het begrijpen van onze lichamelijke reacties, onze emotionele patronen en ons niveau van basale veiligheid. Wie zich verdiept in deze reflexen, opent de deur naar een diepere, belichaamde bewustwording — en misschien zelfs naar genezing op een niveau dat woorden niet kunnen raken.

De rol van de frontale hersenkwabben

De rol van de frontale hersenkwabben: van automatische reactie naar bewuste zelfregulatie

De ontwikkeling van het menselijke brein is een wonderlijk samenspel van biologische rijping en zielsintelligentie. Binnen dit proces spelen de frontale hersenkwabben — het meest geëvolueerde deel van ons brein — een sleutelrol. Dit gebied, dat grotendeels nog in ontwikkeling is tijdens de kindertijd, staat bekend als het centrum van bewustzijn, zelfregulatie, planning, empathie, impulscontrole en hogere denkfuncties.

Tijdens de eerste levensjaren, naarmate de frontale kwabben rijpen, neemt het bewuste brein geleidelijk de regie over van de hersenstam, die tot dan toe reflexmatig en automatisch reageerde via de primitieve reflexen. Wanneer deze overgang goed verloopt, worden de primitieve reflexen één voor één onderdrukt, geïntegreerd en uiteindelijk gedeactiveerd. Het kind leert zichzelf reguleren, ontwikkelt motorische controle, emotionele stabiliteit en groeit in de richting van bewust mens-zijn.

Maar... wat gebeurt er als deze reflexen niet volledig uitdoven?

Als een primitieve reflex actief blijft: verborgen overlevingsmodus

In veel mensen blijft een of meerdere primitieve reflexen (gedeeltelijk) actief, zonder dat zij dit bewust weten. Dit kan het gevolg zijn van geboortetrauma, stress, chronische spanning, hechtingsproblemen, neurologische verstoringen of een gebrek aan sensorische integratie in de vroege ontwikkeling.

Wanneer dit het geval is, reageert het lichaam onbewust alsof het nog steeds in een acute overlevingssituatie verkeert. De hersenstam — het meest basale brein — blijft signalen afgeven van dreiging, waardoor het zenuwstelsel gespannen blijft en het lichaam blijft functioneren vanuit een soort onzichtbare alarmstand.

Voorbeelden hiervan zijn:

De Moro-reflex blijft een schrikreactie veroorzaken bij harde geluiden, plotselinge aanraking of stress. Volwassenen met een actieve Moro-reflex kunnen hypersensitief, snel overprikkeld of extreem waakzaam zijn.
De grijpreflex kan zich manifesteren als gespannen handen, moeite met fijne motoriek, of zelfs als krampachtig vasthouden aan controle en relaties.
De Galant-reflex kan aanhoudende rugspanning, gevoeligheid voor aanraking langs de ruggengraat of onrustig gedrag veroorzaken, vooral bij langdurig zitten of druk op de onderrug.

Wat al deze actieve reflexen gemeen hebben, is dat ze het lichaam in een onbewuste staat van overleven houden. En dat heeft grote gevolgen voor je energiehuishouding, gezondheid en bewustzijn.

Het cortisolverhaal: waarom je uitgeput raakt

Zoals auteur en spreker Jan Bommerez het treffend verwoordt:

"Als een primitieve reflex aan blijft staan, blijf je cortisol produceren. Dat put je bijnieren uit."

Cortisol is een essentieel stresshormoon dat het lichaam helpt om adequaat te reageren op gevaar. In normale dosering en bij tijdelijke stress is het nuttig en zelfs levensreddend. Maar als het continu wordt geproduceerd door een lichaam dat leeft in een onbewust ‘aan’ systeem, dan ontstaan er klachten van uitputting.

Een aanhoudende aanmaak van cortisol leidt tot:

Chronische vermoeidheid
Uitputting van de bijnieren
Burn-outklachten
Slechte slaap of moeilijk in slaap vallen
Prikkelbaarheid en emotionele instabiliteit
Hormonale disbalans
Overgevoeligheid voor geluid, licht of aanraking
Een gevoel van "altijd aanstaan"

Je kunt nog zo goed eten, mediteren, supplementen nemen of therapie volgen — als de reflex fysiek actief blijft, blijft je lichaam in de stressmodus hangen. En dat is de kern van het verhaal: het lichaam bepaalt het niveau van veiligheid, niet het denken.

Primitieve reflexen en het zenuwstelsel: een blauwdruk voor groei

In de baarmoeder vormen primitieve reflexen de eerste bewegingsvormen van het lichaam. Ze ontstaan niet toevallig, maar zijn als het ware de blauwdruk waarmee de mens zich voorbereid op zijn reis naar de wereld.

Deze reflexen zijn nodig voor:

De bevalling en het door het geboortekanaal bewegen
Het opstarten van de ademhaling
Het zoeken naar voeding en hechting
De ontwikkeling van het bewegingsapparaat
Het tot stand komen van de eerste neurologische netwerken
De structuur van het autonome zenuwstelsel

Ze vormen letterlijk de eerste laag van programmering binnen het fysieke lichaam. Als een bepaalde reflex niet wordt geïntegreerd, dan wordt de volgende ontwikkelingslaag geblokkeerd. Dit beïnvloedt niet alleen de motoriek, maar ook het gedrag, de emotieregulatie en het spirituele bewustzijn.

Het zenuwstelsel blijft dan hangen in een vroeg ontwikkelingsstadium — alsof de innerlijke software vastloopt op een oud script.

De energetische betekenis: oude angst, vastgezette energie

Vanuit energetisch en spiritueel perspectief vertegenwoordigen primitieve reflexen gefixeerde energiepunten van oerangst, overlevingsnood en lichamelijke instincten. Ze zijn verbonden met:

De eerste ademhaling in de fysieke wereld
De shock van incarnatie
De kwetsbaarheid van overgave
De zoektocht naar veiligheid en bescherming
Het basale vertrouwen in het lichaam en het leven

Als deze reflexen actief blijven, dan blijft er als het ware een fragment van het bewustzijn gevangen in een stadium van overleven. Dat deel kan zich dan niet verder ontwikkelen richting expressie, ontspanning, creativiteit of spirituele expansie.

De gevolgen:

Je blijft in een staat van hyperwaakzaamheid
Je ervaart continue lichamelijke spanning
Je leeft met een fundamenteel gevoel van onzekerheid
Je houdt jezelf emotioneel of energetisch “ingetrokken”
Je lichaam functioneert niet als veilige thuisbasis

Waar geen veiligheid wordt ervaren, kan geen diep vertrouwen ontstaan. En zonder vertrouwen is spirituele groei moeilijk, want daarvoor is een ontspannen systeem nodig dat openstaat voor innerlijke ervaring.

De Moro-reflex: de schrik die niet wil wijken

De Moro-reflex is de meest bekende én vaakst actieve primitieve reflex bij volwassenen. Deze reflex ontstaat al in de baarmoeder en dient als schrikmechanisme dat het lichaam helpt reageren op plotseling gevaar of verandering.

Bij een gezonde ontwikkeling dooft deze reflex uit rond de leeftijd van 3 tot 6 maanden. Maar bij veel mensen blijft hij (gedeeltelijk) actief — vaak onbewust — en veroorzaakt hij een continue staat van alertheid of angst.

Dit uit zich in:

Paniekaanvallen of snel schrikken
Oppervlakkige ademhaling
Hartkloppingen
Chronische stress of burn-out
Overgevoeligheid voor licht, geluid of mensenmassa's
Constante behoefte aan controle
Angst bij verandering of onvoorspelbaarheid

De Moro-reflex is als een intern alarmsysteem dat voortdurend zegt: “Er is gevaar!”
Maar als die boodschap nooit uitgaat, leef je nooit in het nu — je leeft in een geprojecteerde toekomst vol onzekerheid.

Reflexen en spirituele groei: de brug tussen lichaam en ziel

Spirituele groei vraagt om een lichaam dat veilig genoeg is om de ziel volledig te dragen. Wanneer primitieve reflexen actief blijven, zit je systeem vast in overlevingsfrequenties: angst, spanning, controle, weerstand.

Spirituele ontwikkeling vraagt daarentegen om:

Een ontspannen zenuwstelsel
Een basisgevoel van veiligheid in het lichaam
Een open kanaal voor hogere energieën
Vertrouwen in de stroom van het leven
Een diepe belichaming van het bewustzijn

Zolang het lichaam blijft reageren alsof het in gevaar is, blijft de ziel op de drempel staan. De belichaming stokt. Dan kunnen hogere frequenties, zoals liefde, vrede, inspiratie of diepe verbondenheid, moeilijk binnenkomen of integreren.

Hoe weet je of er nog reflexen actief zijn?

Er bestaan specifieke screenings en testen (bijv. via kinderneurologen, reflextherapeuten of sensorische integratiespecialisten), maar ook zonder professionele test kun je op signalen letten zoals:

Moeite met inslapen of vaak wakker worden
Snel overprikkeld door geluid, licht of aanraking
Onverklaarbare vermoeidheid of uitputting
Slechte balans of coördinatie
Onrustig lichaam of bewegingsdrang
Emotionele uitbarstingen of plotselinge stemmingswisselingen
Behoefte aan controle, moeite met verandering of loslaten

Wat kun je doen? Integratie is mogelijk

Het goede nieuws: ook op volwassen leeftijd kunnen primitieve reflexen worden geïntegreerd, afgerond en geheeld. Dit vraagt geen geweld of forcering, maar juist zachtheid, herhaling, en bewust aanwezig zijn in het lichaam.

🔹 Fysieke integratie-oefeningen
Specifieke bewegingspatronen helpen het zenuwstelsel om oude reflexen alsnog te voltooien en los te laten. Dit zijn rustige, ritmische oefeningen zoals kruipen, wiegen, rollen en stretchen.

🔹 Energetische methodes

Reiki of healing gericht op het basischakra en innerlijk kind
Craniosacrale therapie (werkt diep op hersenstam en bindweefsel)
TRE (Tension Release Exercises)
Somatic Experiencing en lichaamswerk gericht op trauma-integratie

🔹 Bewustzijnswerk

Meditaties op veiligheid, gegrond zijn, overgave
Visualisaties van geboorte en incarnatie
Regressietherapie of sjamanistische reiswerk
Innerlijk kind werk gericht op lichamelijke veiligheid

🔹 Zelfhulp volgens Bommerez
jan Bommerez ontwikkelt een methode om mensen zelf hun Moro-reflex te helpen uitschakelen. Tot die tijd zijn er online veel video's en cursussen te vinden met instructies.

Het lichaam als poort naar je hogere zelf

De heling van primitieve reflexen is geen truc, maar een heilige reis naar de kern van je belichaamde bestaan. Het vraagt om diep luisteren, om respect voor wat zich wil afronden — misschien al sinds je geboorte. Maar de beloning is groots:

Wat als je vermoeidheid geen tekort is, maar een oproep tot integratie?
Wat als je lichaam niet protesteert, maar je uitnodigt om eindelijk veilig te zijn?

De deactivatie van een primitieve reflex is meer dan een fysiologische correctie.
Het is een symbolische transitie:
Van overleven naar leven.
Van angst naar vertrouwen.
Van lichamelijke reactiviteit naar energetische aanwezigheid.
Van fragmentatie naar heelheid.

De uitnodiging

Kijk naar je lichaam met zachte ogen. Voel waar het nog schrikt, grijpt, zoekt of verstijft. Misschien ligt daar de sleutel naar de energie die je al zo lang zoekt.

Niet in het denken.
Niet in het fixen.
Maar in het voltooien van een cyclus die al begon vóór je geboorte.